Studenica, Žiča i Sopoćani – Manastiri Srbije
Studenica, Žiča, Sopoćani, ali i mnogi drugi manastiri širom Srbije, mesta su od izuzetnog verskog, kulturnog, istorijskog i opšteg značaja. Ovi manastiri su oduvek bili stub očuvanja identiteta, mesta oko kojih se narod okupljao. Ono što je najznačajnije istaći je i to da su manastiri u ovom delu Srbije, jedinstveni po svojim arhitektonskim rešenjima, bili izuzetno važno hrišćansko uporište i tron dinastije Nemanjića. Savršen primer za to je manastir Studenica. Ukoliko želite da upoznate Srbiju, obiđite ih. Upustite se u istraživanje umetnosti srednjeg veka, doživite nešto drugačije, shvatite istoriju, divite se. Ne bih mogao da izdvojim jedan ali ipak moram od nečega poći. Neka to bude Studenica. Manastir Studenica, manastir Sopoćani i manastir Žiča, kriju u sebi nešto neverovatno, a šta to, pročitajte u ovom putopisu. Ova mesta su i savršena ako vas interesuju izleti Srbija. Za početak, Studenica.
Manastir Studenica
Manastir Studenica je bilo jedno od otkrića u ovoj godini, bar za mene. Odlučio sam da bolje upoznam Srbiju, dobio sam licencu za turističkog vodiča, pa su me okolnosti ove godine više puta dovodile u ovoj manastir. Ukratko rečeno, jedno izuzetno i po mnogo čemu, posebno mesto. Veličanstveno, grandiozno, moćno. Isto tako, istorijski i umetnički izuzetno. Obilaskom Studenice, idemo kroz burnu istoriju Srbije i imamo priliku da vidimo nešto što je starije od 800 godina, imajući u vidu da je crkva manastira građena na samom kraju 12. veka. Obilazak Studenice vodi kroz vekove.
Manastir Studenica je od Čačka udaljen nekih 90 kilometara i za taj put je potrebno oko sat i po vremena vožnje. Ispred kompleksa postoji i parking, put je u dobrom stanju, a usput može da se vidi i obiđe još nekoliko zanimljivih lokacija. Put vodi iz Čačka, preko Kraljeva, dalje Dolinom Jorgovana, pored Magliča i kroz Ušće. Kada se odvojite sa glavnog puta u Ušću, do manastira imate još nekih desetak kilometara. Uz parking postoji i konak gde možete popiti piće ili iskoristiti toalet. Ispod manastira je još jedan parking, gde se autobusi uglavnom parkiraju i gde takođe postoji toalet.
Ovaj jedinstveni manastir je zadužbina velikog župana Stefana Nemanje, rodonačelnika loze Nemanjića. Kada govorimo o religijskom značaju, važno je istaći da su baš u ovom manastiru, u Bogorodičinoj crkvi, danas mošti Stefana Nemanje, njegove supruge Ane, naslednika Stefana Prvovenčanog kao i njegovog sina Radoslava.
Pažnju privlači arhitektura kompleksa i dostignuća majstora srednjeg veka. Najstariji prozor u našoj zemlji se nalazi u Studenici, kao i najstariji arhitektonski crteži, na spoljašnjim zidovima crkve. Posebno divljenje izazivaju freske unutar crkve, među kojima se ističe “Raspeće”. Često za fresko slikarstvo Studenice kažu da je renesansa pre renesanse, što potvrđuju detalji na freskama. Igra boja, zvezde, likovi, anđeli, mesec i sunce, ali i mnogo drugih sitnica, daju ovoj fresci na značaju i prepoznatljivosti. Tu su i “Poslednja večera”, “Ktitorska kompozicija”, scene iz Isusovog života i čuda. U Kraljevoj crkvi se nalaze veličanstvene freske Svetog Save i Simenona, kralja Milutina i kraljice Simonide i ciklus iz Bogorodičinog života.
Pomenuo bih i portal i lik Bogorodice na ulazu u crkvu kao i triforu na spoljnoj strani crkve. Umetnost u kamenu, fantastična bića, zmije, sirene, orlovi, životinje, jagnje sa krstom, izazivaju oduševljenje! Unutar zidina Studenice se nalaze konaci, Bogorodičina crkva, Kraljeva crkva, sa najvrednijim fresko slikarstvom u našoj zemlji, ostaci crkve Svetog Jovana i crkva Nikoljača. Tu su i konaci kneza Miloša, ćelija Stefana Nemanje, konaci kralja Milutina, kula, konaci iz 1912. godine, trpezarija, suvenirnica, riznica. Notu mističnosti i duha planina, ali i mračnog srednjeg veka daje kula na ulasku u manastirski kompleks. Moćna, veličanstvena i jedinstvena i više od 8 vekova stara, Studenica, vas čeka. Dosta korisnih informacija i zanimljivosti o manastiru Studenica, možete naći na sledećem linku.
Manastir Žiča
Još jedan od najznačajnijih manastira u Srbiji i mesto koje je godinama bilo osnova srpske srednjovekovne države. Žiča je široko poznata i po svojoj crvenoj fasadi i kao takva je jedinstvena. Sada te boje nema, ali samo privremeno. Biće vraćena nakon restauratorskih radova. Značaju manastira doprinosi i podatak da je u njemu boravio Sveti Sava i bio iguman manastira, kao i to da je ovde bilo središte srpske arhiepiskopije, centar pismenosti i kulture. Manastir je zadužbina Stefana Prvovenčanog i na ulasku je oslikana povelja, zahvaljujući kojoj saznajemo dosta toga o istoriji Srbije i zemlji iz tog doba. U samom ulaznom delu ističu se i lik Stefanovog sina Radoslava kao i apostola Petra i Pavla, prikazanih kao temelji crkve i učitelji. Manastir datira s’ početka 13. veka i nedavno je Žiča proslavila 800. godina postojanja.
Žiča je sada ženski manastir. Pretrpela je brojna oštećenja. Zanimljivo je da su tokom srednjeg veka manastir napali Mogoli, narod koji je prešao više od 8.000 kilometara u svom pohodu na zapad, i došao sve do reke Ibar. Crkva je bila čak i bombardovana tokom II svetskog rata, 1941. godine. Freske unutar crkve su uništene u velikoj meri, ali ono što je ostalo, dovoljno govori o umetnosti iz perioda izgradnje Žiče. U Žiči je krunisano čak 7 kraljeva iz dinastije Nemanjića! Za svakog od njih su otvarana po još jedna vrata, pa se danas zove i “Sedmovrata Žiča”. Prvi je krunisan Stefan Prvovenčani, 1217. godine. Dve godine kasnije, Žiča postaje sedište srpske arhiepiskopije.
Žiča ima prelepo dvorište. Unutar kompleksa se nalaze konaci, crkvice i agijazma. Posebnost je izuzetna arhitektura i rešenja koja do tada nisu bila poznata u crkvenoj umetnosti. Nedaleko od manastirskog kompleksa se nalazi javni parking i toalet a put do Žiče je dobar i poprilično se lako siže. Nalazi se oko 6 kilometara od centra Kraljeva i oko 4 kilometra od Mataruške banje. Sam naziv Žiča, veruje se da dolazi od žita, kojim je ovaj kraj bogat. Za više informacija o Žiči, posetite i zvaničan sajt manastira.
Manastir Sopoćani
Dolina Ibra, putevi Zapadne Srbije, srednjovekovna država i Nemanjići, dovode me i u ovaj manastir. Sve u Sopoćanima je izuzetno. Arhitektura, freske, priroda, mir. Manastir velikog duhovnog i istorijskog značaja, u sebi krije neke od najlepših freski u našoj zemlji pa i ne čudi što je ovo zdanje na UNESCO-voj listi svetske kulturne baštine. Tome je doprinela originalnost izgradnje manastira ali i savršeno prožimanje uticaja Istoka i Zapada, kako u arhitekturi, tako i u slikarstvu. Zadužbina je kralja Uroša I, sina Stefana Prvovenčanog, iz 13. veka. Gradnja se vezuje za period pre 1260. godine. Kao i sve drugo, i naziv manastira je poseban. Sopoćani nose ime po “sopotu”, staroslovenskoj reči za izvor.
Smestio se nedaleko od Novog Pazara, na nekih dvadesetak minuta vožnje, u blizini izvora reke Raške. Opasan zidinama i šumom, izgleda nestvarno lepo. Ukoliko idete iz Čačka, do manastira Sopoćani ima oko 140 kilometara. Ovaj deo Srbije je idealan za jednodnevne izlete ili vikend putovanja, jer je sadržaja puno i sve je relativno blizu. Ovde pročitajte i ostale putopise iz Srbije, pa napravite svoju idealnu kombinaciju. Dobro je znati da je za strane državljane potrebna ulaznica, koja se može kupiti u suvenirnici i košta 2 eura.
Kompleks je neverovatan, a najveći utisak, posle freski, ostavlja spoljna priprata. Stubovi između kojih se prolazi i prilazi vratima crkve su neobčni i daju izgledu potpuno drugačiju dimenziju. Kao i prethodna dva manastira, pripada raškom tipu gradnje. Godine 1979. je upisan na listu svetske kulturne baštine, zajedno sa Starim Rasom a upisu su doprinele same freske, među kojima se posebno ističe kompozicija “Uspenje Bogorodice”. Sopoćani se nalaze i na kulturnom putu “Transromanika”, putu koji spaja romaničko nasleđe na tlu Evrope.
U crkvi je sahranjen ktitor, kralj Uroš I, kao i njegova majka, Ana Dandolo. Moram izdvojiti i veličanstvenu ktitorsku kompoziciju u centralnom delu crkve i zvonik dozidan uz spoljnu pripratu, izgrađen po nalogu cara Dušana. O manastiru nam je pričao čovek koji je radio na restauratorskim radovima, prilikom obnove Sopoćana. Bila je čast slušati ga. Ovaj manastir je ostavio baš jak utisak na mene, verovatno zbog prirode koja ga okružuje, mira, zanimljive arhitekture, veličanstvenog fresko slikarstva, priče i istorije. Radujem se ponovnom dolasku u Sopoćane.
Maglič i “Mirova kafana”
Prateći reku Ibar, imaćete priliku da vidite nebrojeno mnogo interesantnih lokacija. Za početak bih pomenuo dve, a to su Maglič i čuvena kafana “Kod Mira”. Maglič je srednjovekovno utvrđenje visoko iznad magli i reke Ibar i jedno je od najočuvanijih utvrđenja iz srednjeg veka u Srbiji. Vožnjom kroz “Dolinu Jorgovana” prolazi se i ispod ovog zamka. Datira iz 13. veka. Svojim položajem, na vrhu brda iznad virova reke, dominira okolinom i deluje još moćniji. Oduvek je bio teško pristupačan a i sada se do njega teško dolazi. Nakon što je bujica odnela most, na drugu stranu možete preći samo skelom.
Ne zna se ko ga je i kada izgradio. Veruje se da je izgrađen polovinom 13. veka a prvi put se spominje 100 godina kasnije. Unutar kompleksa se nalaze ostaci palate, cisterne i crkve Svetog Đorđa, sveca kojeg su u srednjovekovnoj Srbiji izuzetno poštovali. Iznad moćnih zidina se izdiže 7 kula visokih oko 10 metara i glavna donžon kula. Nakon osvajanja Magliča, ništa bolje od ručka u kafani. Odlična klopa, lep ambijent i kafana koja priča istoriju. Mnogo toga se dešavalo ovde, a to i ne čudi, jer je na ovom mestu kafana otvorena još davne 1826. godine.
Putovanje kroz Srbiju nastavljam i dalje. Uskoro obilazimo i druge neverovatne lokacije i divimo se svemu onome što imamo. Kroz ovaj putopis smo putovali i obilazili najznačajnije zadužbine dede, oca i sina, prva tri vladara iz najznačajnije vladarske porodice u našoj istoriji. Fascinantno mi je to, koliko toga imamo a potpuno nam je nepoznato, i baš zato želim to da promenim. Pratite naredne avanture, a do tada čitajte i ostale putopise iz Srbije i sveta. Perce vas vodi i upoznaje sa lepotama Srbije.
Autor: Petar Sretenović